Aroma به معنی رایحه و Therapy به معنی درمان است که در کل از این کلمه به معنی رایحه‌درمانی می‌رسیم. امروزه گرایش عموم مردم برای استفاده از مواد طبیعی یه جای مصرف داروهای شیمایی و مصنوعی رو به افزایش است ولی هنوز اطلاع زیادی از خواص و اثرات مواد طبیعی در دست نمی‌باشد و آزمایشات علمی متقن که ثابت کنند این درمان‌ها واقعا برای ما مفید است یا نه انجام نشده و به اثبات نرسیده. اما چنانچه مشخص است، استفاده از مواد طبیعی در قالب طب مکمل در کنار درمان پزشکی توانسته موثر باشد و به بهبود وضعیت فرد بیمار کمک کند.

رایحه‌درمانی یا همان آروماتراپی جزو یکی از طب‌های سنتی است که از گذشته‌ی خیلی دور به ما رسیده و امروزه هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانند طب سنتی خودمان که هنوز در گوشه و کنار شهر و روستاها دیده می‌شود؛ عطاری‌هایی که مشغول فروش عرق نعنا برای دل‌درد و یا گیاه پنیرک برای عفونت هستند.
پر واضح است که هیچ‌یک از این درمان‌ها از نظر پزشکی مدرن به اثبات نرسیده و سازمان بهداشت جهانی مجوز یا دستورالعملی برای استفاده از آن‌ها ارائه نداده است اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که هرکدام از گیاهان طبیعی دارای مواد مؤثری هستند که می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت ما کمک کند.

در این نوشتار قصد داریم به معرفی (نه توصیه و تجویز) این بخش از طب سنتی بپردازیم. اگر بخواهیم تعریفی کلی از آروماتراپی ارائه دهیم، باید گفت آروماتراپی یا همان رایحه (روغن) درمانی به طیف وسیعی از روش‌های درمانی سنتیِ جایگزین یا مکمل اشاره دارد که از روغن‌های اسانس و سایر ترکیبات گیاهی معطر استفاده می‌کنند. از دیدگاهی آروماتراپی بخشی از یک زمینه‌ی بزرگ‌تر به نام فیتوتراپی (گیاه‌درمانی) است. و نوعی داروی جایگزین، مبتنی بر استفاده از روغن‌های معطر که روی پوست قرار داده می‌شوند، در هوا اسپری می‌شوند یا استنشاق می‌شوند.
ابتدا باید بدانیم رایحه یا همان روغن‌های پایه (Essential oil) چه هستند؟ همان اسانس یا عصاره‌ی گل، برگ، شاخه، ساقه، ریشه و سایر اجزای گیاه است که به صورت غلیط استخراج می‌شود. باید توجه داشت هرچند هر یک از این عصاره‌ها بر پایه‌های طبیعی و بدون ضرر استخراج شده‌اند، با این حال هر کدام دارای خواص شیمیایی خاصی هستند که استنشاق و استعمال آن‌ها ممکن است عوارضی را پدید آورد‍! باید در مصرف این روغن‌ها احتیاط کرد چون برخلاف داروها، سازمانی بررسی نمی‌کند که آیا آن‌ها بی‌خطر هستند؟ یا به همان‌گونه که گفته می‌شود تاثیر دارند یا نه؟
پس همان‌طور که تأکید شد قبل از استفاده از این روغن‌ها باید به دستورالعمل و نحوه‌ی استفاده‌ی آن‌ها اشراف کامل داشته باشیم که کدام روغن را باید بلعید، کدام را باید بو کرد و یا کدام روغن برای ماساژ پوست به کار گرفته شود؟ به طور مثال روغن زیره که برای استفاده در مواد غذایی بی خطر است، در صورت تماس با پوست می‌تواند باعث ایجاد تاول گردد. روغن مرکبات که در مواد غذایی شما بی خطر هستند، ممکن است برای پوست شما بد باشند، به خصوص اگر پوست شما در معرض نور آفتاب باشد. و عکس این موضوع نیز صادق است. استشمام اكالیپتوس یا روغن مریم گلی ممكن است شما را تسكین دهد. ولی بلعیدن آنها می تواند عارضه‌ای جدی مثل یک تشنج ایجاد کند‍.
این روغن ها (با توجه به نوعشان) به نحو‌های گوناگون قابل استفاده هستند. راه‌هایی که می توان از این روغن‌ها استفاده کرد عبارتند از: مالیدن: از طریق ماساژ یا استحمام و استفاده از کرم های مرطوب کننده حاوی روغن های پایه و ... بلعیدن: اسانس‌های رقیق‌شده شامل دمنوش‌ها و عرقیات گیاهی استشمام: بو کردن، بخور گرفتن و اسپری کردن در فضای محیط.

بحث اصلی ما و شاید موضوع اصلی آروماتراپی بهبودی در اثر بوییدن است. برای آروماتراپی فواید بسیار برشمرده‌اند: از تأثیر در دردهای زایمان و گرگرفتگی‌های یائسگی تا جلوگیری از ریزش مو و کاهش استرس و... که هر یک نیازمند بحث و بررسی دقیق جداگانه است. ولی موضوعی که مهم می‌نماید این است که چگونه استشمام اسانس‌ها و روایح به رفع بیماری کمک می‌کند؟!
استنشاق مواد معطر باعث تحریک سیستم بویایی شده و مستقیما بر آمیدگال و هیپوکامپ دو قسمت از مغز که در ارتباط با احساسات و هیجانات، و حافظه و خاطرات شما هستند تأثیر می‌گذارد.
مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند به ریه‌ها منتقل شده، و از آن‌جا به قسمت‌های دیگر بدن می‌روند. با رسیدن مولکول‌ها به مغز، آن‌ها بر سیستم لیمبیک تأثیر می‌گذارند، که با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمون‌ها در ارتباط است. به این ترتیب، روغن‌های پایه می‌توانند تأثیر لطیف و در عین حال عجیبی بر بدن داشته ما باشند.

اسطوخودوس، بابونه و گلاب می‌تواند به آرامش شما کمک کند. می‌توانید نمونه‌ی رقیق‌شده‌ی این روغن‌ها را تنفس کرده یا روی پوست خود مالش دهید. دانشمندان فکر می‌کنند که این روایح با ارسال پیام‌های شیمیایی به بخش‌هایی از مغز که بر خلق و خو و احساسات تأثیرگذارد، کار می‌کنند. اگرچه این رایحه‌ها به تنهایی تمام استرس شما را از بین نمی‌برند ، اما ممکن است به شما در کسب آرامش کمک کنند.

برای همین، صاحب‌نظران این حوزه برای هر یک از رایحه‌ها مزایایی برشمرده‌اند که به طور مختصر تعدادی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم.
اسطوخودوس: برای آرامش و خواب به کار برده می‌شود. گفته می‌شود که سردرد و علائم میگرنی را تسکین می‌دهد.
اکالیپتوس: می تواند به تسکین مجاری تنفسی در هنگام سرماخوردگی یا آنفولانزا کمک کند.
لیمو: باعث بهبود خلق و خو و همچنین موجب تسکین علائم استرس و افسردگی می شود.
یلانگ یلانگ: دارای رایحه‌ای گلی و سبک است که برای کاهش تنش و استرس استفاده می شود.
بهارنارنج: افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد و در کاستن از دردهای قبل از قاعدگی مفید است.
نعنا هندی: کاهش حالت تهوع، کمک به کاهش دردهای میگرنی و دردهای عضلانی.
بومادران: برای معالجه علائم سرماخوردگی و آنفولانزا.
گل رز: افزایش تمایلات جنسی، کاهش استرس و برانگیزاننده‌ی احساسات.

مجددا قابل توجه است که هر یک از این خواص، صرفا دستاوردی تجربی است و هنوز هیج تأیید علمی‌ای مبنی بر اثرگذاری واقعی صورت نگرفته است. و از طرفی مطالعات آروماتراپی نتایج مختلط را نشان داده است. گزارش‌هایی از بهبود خلق و خو، اضطراب، خواب، حالت تهوع و درد ارائه شده اما مطالعات دیگر حاکی از آن است که آروماتراپی هیچ تغییر اساسی را باعث نمی‌شود!
شاید آروماتراپی در کلیت بی‌خطر باشد با این وجود، روغن‌های پایه می‌توانند عوارض جانبی خفیفی ایجاد کنند. برخی از آنها می توانند چشم، پوست یا غشاهای مخاطی در بینی شما را تحریک کنند. آن‌ها همچنین ممکن است باعث ایجاد واکنش‌های حساسیتی خفیف شوند.

اگر به کسب اطلاعات بیشتر راجع به این شاخه از طب سنتی تمایل دارید، به این منابع مراجعه فرمایید:

naha.org👉
onlinelibrary.wiley.com👉
webmd.com👉
sedonaaromatics.com👉
healthline.com👉