x

روایح اُزونیک

دو‌شنبه 15 شهریور 1400
بازدید: 1299 بار

همچنان واپسین روزای گرم تابستون رو پشت سر میذاریم و یکی از پرکاربردترین عطرهای این فصل، عطرهای با رایحه‌ی دریا و ساحله. رایحه‌ی خنک، غریب و تر و تازه‌ی آب و شن… و ما این‌بار می‌خوایم به این سوال جواب بدیم که: آیا رایحه‌ای در صنعت عطرسازی هست که واقعا بتونه بوی “آب” بده؟

قبلش بهتره بدونیم که روایحی با نام‌های دریایی، آبزی، اُزونیک و اقیانوسی، همه اصطلاحاتی هستن که در دهه ۹۰ میلادی برای روایحی که بویی شبیه ساحل و دریا داشتن به کار برده شدن.
در اون دهه بود که توجه و گرایش به این نوع بوی خاص خیلی مطرح شد و به دنبالش نام‌هاش ساخته و به کار برده شدن.
و حالا دوباره تو فصل تابستون و وجود گرمای زیاد، کمتر بویی می‌تونه به اندازه‌ی رایحه‌ی شور و خنکِ ساحل، حس سبکی و فرح‌بخشی به آدم بده و باعث بشه تا تحمل گرمای زیاد امکان‌پذیر بشه.
 
بد نیست بدونیم عمدتا “آب" از نظر ترکیبات معطر که حال و هوای اقیانوسی، شور و دریایی دارن، در واقع در لابراتوارهای عطرسازی با استفاده از ترکیبی پیچیده از مواد مصنوعی دوباره ایجاد و بازسازی میشن که به روایحی که به این طریق به دست میان به اصطلاح synthetic گفته میشه.
 
ایده‌ی اصلی بر این پایه‌ست که عطرهای به اصطلاح آبی در واقع باید بوی "حضور نسیم در هوای آزاد" رو داشته باشن؛ مثل رایحه‌ی مه که در هوا وجود داره، یا وقتی که ما تو ساحل قدم می‌زنیم و حال‌و‌هوایی مانند موج‌سواری و اون بوی نشستنِ امواج روی شن و ماسه‌ی دریا برامون تداعی میشه!
چرا که “آب” به تنهایی مثلا وقتی که در یک بطری کاملا تمیز وجود داره، فاقد هرگونه عطر و رایحه‌ایه و این رایحه‌ی ازونیکی که ما داریم درباره‌ش صحبت می‌کنیم در واقع حاصل ادغام چند رایحه مثل شن، نمک، آب دریا و نسیمِ پیچیده در ساحله…
 
 
موضوع از این قراره که هر نسلی در طول زمان شاخصه‌های عطری خاص خوش رو داره. یکی از اون دوران‌ها دهه ۹۰ میلادی بود که بوی طراوت و تازگی میوه‌ی جالیزی هندوانه باب شد.
اسم رایحه‌ای که این فضا رو تداعی می‌کرد کالون Calone نام گرفت.
 
کالون (که جزو رایحه‌های آب‌زی محسوب میشه)، اولین بار در سال ۱۹۶۶ توسط J. J. Beereboom ، D. P. Cameron و C. R. Stephens از شرکت بزرگ و نام‌آشنای داروسازی فایزر Pfizer (که این روزها یکی از معتبرترین تولیدکنندگان واکسن کرونا هست) سنتز شد.
 
بد نیست همین‌جا بگیم در طول تاریخ حتی دانشمندها هم گاهی در پی تحقیقاتشون سر از ناکجاآبادهایی درآوردن و مثلا در پی کشف یک ماده در آزمایشگاه‌های شیمی ناخواسته به ماده‌ی دیگه‌ای رسیدن و همون کشف، جای دیگه برای هدف دیگه مورد استقبال قرار گرفته…
یکی از اون ناکجاآبادها کشف سرزمینی بود که بعدها کالون نام داشت.
یعنی شیمی‌دان‌ها رفته بودن یه ماده دیگه‌ای رو کشف کنن ولی به کالون رسیدن!
بله! عدو شود سبب خیر گر خدا خواهد. 🤷🏻‍♀️🙂
 
خب…
برگردیم به داستانمون.
ریشه‌ی قدیمی‌تر کالون مربوط به قرن ۱۹ میلادیه. ترکیبی که توسط یک شرکت عطرسازی اختراع شد و همون موقع‌ها توسط شرکت Coty خریداری شد.
زمان گذشت تا اینکه در سال ۱۹۵۱ این ترکیب رو شرکت داروسازی فایزر به منظور مطالعه بیشتر به دست گرفت و برای تولید آرام‌بخشی به نام والیوم روی اون کار کرد.
ولی از والیوم به کالون رسید.
 
در آزمایشگاه‌های شیمی یک سیاست برای نام‌گذاری همه ترکیبات جدید با یک کد ویژه وجود داشت که شامل اولین حروف نام شرکت، کلاس ترکیب اختراع شده و شماره‌ی دنباله اون ترکیب بود. و این‌جوری بود که نام کالون از چند اسم متفاوت استخراج شد:
‏Camilli+Albert+Laloue+ketone = CALone.
ماده ثبت شده با شماره 1951 (با نام شیمیایی متیل بنزودیوکسپینون)، تنها ماده‌ای شد که بوی قوی هندوانه داشت.
و این شکلی بود که کالون شد کالون… 🙂
 
این ماده بلافاصله به ثبت رسید و در 20 سال آینده‌ی بعد از ثبتش کالون 1951 در سایه‌ بود.
این رایحه اوایل به مقدار کمی برای آکورد گل استفاده می‌شد، عمدتا برای ایجاد بوی گل زنبقِ دَره ازش استفاده می‌کردن.
ولی وقتی که حق ثبت اختراع به پایان رسید، کالون 1951 وارد دوران باشکوه خود شد:
اولین عطر با نام Aramis New West for Her در سال ۱۹۸۹ با مقدار قابل توجهی از Calone روند جدیدی را برای رشد و ارائه‌ی عطرهای آبی باز کرد.
به قول خودمون ترکوند!
و بلافاصله در پی معرفی اون عطر شرکت‌های مختلف شروع به تولید این ترکیب کردن و امروزه این ترکیب با نام‌های زیادی از جمله Aquamore, Watermelon Ketone, Ozonor, Ozeone, Calone 161 یا Calone شناخته میشه.
 
کالون در شکل خالصش بوی تازه، تا حدودی سبز و اُزونی داره که دارای ویژگی‌های بویی خاص صدف و هندوانه است.
ولی عطری که بدعت‌گزار کالون شد عطر Escape از برند Calvin Klein در سال ۱۹۹۱ با ۰.۸ درصد کالون بود که انقلابی از رایحه‌ی دریا و نمک و کمی خشن و آبی محسوب میشد.
بعدها صدها عطر که کالون در آن حرف اول رو می‌زد ظاهر شدن و سایر ترکیبات فقط جنبه‌های مختلف اون رو تقویت کردن؛ به ویژه وجوهِ فلزی تازه‌ی اون رو…
ولی از اونجا که هر مُدی هرچقدر هم همه‌گیر بالاخره یه روزی از سکه میفته درباره کالون هم داستان به همین منوال سپری شد.
پس از این مد طولانی مدت 10 ساله، همه از کالون خسته شدن تا اونجا که بسیاری از عطرها برای کاهش رایحه‌ی "تازه‌ی دریایی" دوباره ری‌فرموله شدن و برخی از آنها (به عنوان مثال همون عطر CK Escape) اون رو به طور کامل از دست دادن.
 
در پی تکامل این آکورد بویایی اگرچه کالون مدت طولانی از منحصر‌به‌فرد بودن خودش لذت می‌برد، اما شیمی‌دان‌ها متوقف نشدن و تقریباً روی هرگونه جایگزین احتمالی تحقیق کردن.
خروجی این آزمایشات کشف ردیفی از ترکیبات با بوی بسیار شدیدتری نسبت به کالون شد. اونها بوی متفاوتی از نسخه‌ی اصلی خودشون داشتن.
‏Calone، که اولین نسخه هست بیشتر آلدئیدیکی میوه‌ایه، ولی آن دیگری‌ها سبزتر و فلزی‌تر هستن.
در پی تحقیقات شیمیایی مشخص شد که جایگزینی گروه مِتیل با چیزی سنگین‌تر منجر به بوی قوی‌تری می‌شه، و این‌جوری بود که بعضی‌هاشون به سمت بوی گُل‌ها گرایش داشتن و بعضی کمتر دریایی و صدفی بودن؛ و به این صورت بود که هم‌خانواده‌های کالون به مرور پدید اومدن و براساس اون‌ها عطرهایی طراحی شد.
 
خلاصه که… داستان کالون داستان طولانی و پر فراز و نشیبیه و اگرچه Calone مطمئناً تنها راهِ طراحی عطرهای با رایحه‌ی تازه و دریایی نیست، ولی حتما یکی از اولین‌ها و قوی‌ترین‌ها در شکل‌دهی گروه بزرگ بویایی رایحه‌های دریایی-اُزونیک محسوب میشه.
براساسش گروه بزرگ بویایی اُزونیک شکل گرفت و ده‌ها عطر شاخص و پرطرفدار طراحی شدن که در تاریخ عطرسازی جایگاه منحصر به خودشون رو دارن.