خالق عطر ساده و دوستداشتی تق هرمس و دهها شاهکار دیگر که اشاره به آنها خود مستلزم مجالی دیگر است. ژان کلود النا در سال 1947 در گراس، پایتخت جهانی عطر و هنر فرانسه متولد شد. در آغاز قرن بیستم، تمام خانواده النا از شرق مدیترانه از طریق ایتالیا به جنوب فرانسه مهاجرت کردند. گراس از بسیاری جهات او را شکل داده است، اما ایدهآلها و روح مدیترانهای که زیبایی و عقل را به هم پیوند میدهد بخشی از ژنتیک او است.
“بویایی، مانند شعری در حافظه است، و مهمترین چیز، تصور ذهنی است.”
اولین خاطرات عطری او برمیگردد به حدود چهار سالگیاش، زمانی که "یک کمد آشپزخانه بوی جعبه کلوچه را پنهان میکرد" و رفته رفته از همان کودکی توجه و علاقه خود را به دنیای روایح بروز داد. از همان صبحهایی که همراه مادربزرگش در دامنههای گراس، مشغول چیدن یاسهایی بودند که به عطرسازیها فروخته میشد. پدرش عطار بود و توجه به رایحه امری بدیهی در خانواده النا محسوب میشد. از پدرش این آگاهی را به ارث برد که هر آنچه در جهان وجود دارد بوی منحصر به خودش را دارد.
“پدرم همهچیز را بو میکرد. هر چه مینوشید، هر چه میخورد، یا حتا میخواند... همیشه بوها اولویت داشت. برای او همه چیز از طریق رایحهها معنا مییافت. پدر اغلب میگفت شما باید بدن را بو کنید، به بوی آن فکر کنید و از آن آگاه شوید.”
در سنین نوجوانی انجام کارهای پاره وقت وی آغاز شد. او در شیفت شبانه یک کارگاه تولید روغنهای پایه (Essential Oils) به نام Antoine Chiris مشغول به کار بود. در سن ۱۷ سالگی راه خود را شناخت و به عرصه حرفه خانوادگی خود یعنی تولید عطر، پا گذاشت. تا اینکه در سال 1968 قدیمیترین کارخانه تولید عطر (Givaudan) اولین دانشکده عطرسازی را دایر کرد. او جزو اولین شاگردان این مدرسه است. برای تحصیل در این مدرسه راهی ژنو شد و پس از پایان تحصیلات، به پاریس بازگشت. او اولین موفقیت چشمگیر خود را در سال 1976 با طراحی عطر First by Van Cleef & Arpels به دست آورد. با این حال به گفته خودش "این عطر چندان آشکارکننده جهان ژان کلود النا نیست!" ژان کلود در آن زمان 28 ساله بود. از سال 1983 به عطرساز برجسته در Givaudan و Roure-Givandan و سپس در Haarmann & Reimer تبدیل شد. او در سال 1990 به همراه ژان کرلو (Jean Kerléo) و گای رابرت (Guy Robert) به یکی از اعضای بنیانگذار Osmothèque -بزرگترین بایگانی عطر در جهان و موسسه تحقیقاتی بینالمللی برجسته که تاریخ عطرها را ردیابی میکند- تبدیل شد.
“ارادهای برای درک مجهولات در من وجود دارد. همه تجربیات خوب هستند. همه آنها را به دست میآورم و هر روز پرورش میدهم. نمیدانم سرانجام من را به کجا خواهند برد، اما من به راه رفتن ادامه میدهم. دنیا کامل نیست، اما من یک بدبینِ خوشحالم!”
النا خود را به عنوان یک شاگرد و دوست نزدیک مرد افسانهای عطرسازی ادموند رودنیتسکا Edmond Roudnitska ( خالق عطر Le Parfum de Thérèse) می داند، ژان کلود النا کار خود را با رویکردی مینیمال به عطرسازی آغاز کرد. از آن زمان، او این روش را به سبک متمایز خود تبدیل کرده است. استفاده از حداقل فرمولهای شیمیایی برای تولید بوی مورد نظر، که همواره از ظرافت و آرامش سبک زندگی او نشأت میگیرد. کارهای او توسط معاصرانش با طرح های آبرنگ و موسیقی مجلسی مقایسه میشود. ژان کلود می گوید که "یک عطر باید مانند نوازش نرم باشد. هیچ چیز نباید شوکه کند، هیچ چیز نباید فریاد بزند". مینیمالیسم رودنیتسکا هرگز او را ترک نکرد . النا از ادموند رودنیتسکا بسیار الهام گرفته است، به ویژه مقاله "مشاوره به یک عطار جوان" تاثیر زیادی روی وی گذاشت. او فرمول های کوتاه و نه چندان متمرکز مینویسد تا ظرافت و رسایی ترکیبات خود را تقویت کند.
“من علاقهای به تلاش برای تولیدِ همانند طبیعت ندارم. من میخواهم آن را متحول کنم، توهمات بویایی ایجاد کنم. عطر فقط مربوط به رایحهی گل نیست.”
ژان کلود که سابقه همکاری با برندهای سرشناس زیادی را در کارنامه خود داشت، در سال 2000 بر آن شد تا برند نیش (Nich) اختصاصی خود را بنا گذارد. او The Different Company را با همکاری طراح تیری د باشماکوف (Thierry de Baschmakoff) تاسیس کرد. در سال 2004 از طرف شرکت هرمس از او برای همکاری در مدیریت خانه عطر هرمس دعوت به عمل آمد. ژان کلود پیش از پیوستن به هرمس، دو شرط تعیین کرد: زندگی و کار در نزدیکی شهر خود گراس (Grasse) و مشارکت در بازاریابی. پس آز آن النا مسئولیت خانه عطر خود رابه دخترش سلین النا Céline Ellena سپرد و خود تا سال 2016 در هرمس مشغول فعالیت شد و از خود کارنامهای درخشان در این کمپانی به جا گذاشت.
“من فقط با دخترم (سلین) کار میکنم، این یک بیزینس خانوادگی است. کتاب مینویسم؛ حدس میزنم این راه خوبی برای اشتراک گذاری دانشم باشد. اما صادقانه بگویم، استاد خوبی نیستم. من دوست ندارم توسط کارآموزانم کپی شوم. نه به این خاطر که تمایلی به انتقال مهارتهایم نداشته باشم، نه اینطور نیست. بلکه فکر میکنم هرکسی نیاز دارد راهش را خودش پیدا کند. راه من طولانی هست و جذاب نیست.”
از این استاد عطرساز هرمس در سال 2012 کتابی در زمینه طراحی عطرمنتشر شد با عنوان (Journal d'un parfumeur) که طی مدت کوتاهی به پرفروشترین کتاب فرانسه بدل شد و ترجمه انگلیسی آن (The Diary of a Nose) نیز روانه بازار گشت. روایتی از زندگی روزمره یک عطرساز؛ در مورد چگونگی آغاز فرآیند طراحی یک عطر و چگونگی جذب عطر بر روی پوست. ژان کلود دفترچه خاطرات یک سال از زندگی خود را منتشر کرده بود. او با اعتقاد به اینکه ساخت یک عطر شبیه به خلق یک اثر هنری است، اهمیت هر یک از حواس پنجگانه را در فرآیند ایجاد عطر شرح داد. این عطار خوشذوق بینشی نادر از اسرار کار خود را به خوانندگان ارائه داد و 22 دستورالعمل استفاده از مواد مصنوعی در به دست آوردن روایح شکوفههای پرتقال، گریپ فروت، گلابی، شکلات و... را با آنها در میان گذاشت.
“از آنجا که عطر یک هنر است، باید آزادانه بر روی پوست بیان شود. بنابراین برای من کاملاً طبیعی به نظر میرسد که زنان و مردان از رایحههای مشابه استفاده کنند. هنگام تدوین فرمول یک عطر، هرگز به یک زن یا یک مرد فکر نمیکنم. تنها چیزی که در ذهن من مرور میشود، بوی عطر است.”
پس از آنکه در شرکت هرمس کرسی خود را به کریستین ناگل Christine Nagel سپرد دست از کار نکشید و در زادگاه خود برای Editions de Parfums Fédéric Malle به عنوان عطرساز خبرهی این کمپانی مشغول به فعالیت شد. علاوه بر عطرهای ماندگاری که ژان کلود النا به دنیای عطرسازی هدیه کرده است، چندین کتاب ارزشمند از این عطرساز برجسته منتشر شده که مورد توجه علاقهمندان این شاخه از هنر است. در سال 2019 النا همچنین همکاری مداوم خود را با برند پریس مونت کارلو (Perris Monte Carlo)، که برای آن مجموعه Collection de Grasse را ایجاد کرده است، آغاز کرد. بعد از هرمس، او بیشترین تعداد عطر را برای برند له کووان مزون د پغفام (Le Couvent Maison de Parfum) طراحی کرده است. دغدغه و داستان خلق برند له کووان را از زبان ژان کلود بشنوید: